Bất ổn chuyện rút bảo hiểm xã hội một lần

Bất ổn chuyện rút bảo hiểm xã hội một lần

Vietstock – Bất ổn chuyện rút bảo hiểm xã hội một lần

Trong lộ trình xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội gần đây đã có tờ trình gửi Chính phủ, và trong đấy có một nội dung lôi kéo nhiều sự lưu ý, trường hợp ko nói là bất bình của nhiều người lao động: người lao động có thể bị giảm tới 50% quyền lợi trường hợp rút bảo hiểm xã hội một lần.

* Đề xuất giảm 50% mức hưởng trường hợp rút Bảo hiểm xã hội một lần

* Đề xuất tăng mức hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện lên 30%

Thoạt nghe qua chuyện giảm quyền lợi của mình, người lao động có ngay phản ứng là điều dễ hiểu. Nhưng nhìn ở góc độ toàn xã hội, thì sao việc này là nhu yếu, và cần đi kèm những điều kiện gì?

Rút một lần nên là chuyện hy hữu

Có thể nói bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những phát kiến tuyệt vời của xã hội loài người, vì quyền lợi của người lao động và từ đấy để xã hội ổn định và tăng trưởng. Có nhiều chế độ khác nhau trong BHXH như ốm đau, tai nạn, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất nhưng quan trọng nhất đấy là chế độ hưu trí.

Chính vì vậy mà nhiều người hay đánh đồng bảo hiểm hưu trí là BHXH vì tỷ trọng của nó. Như trường hợp của Việt Nam, trong tổng số 32% đóng của cả người lao động và tiêu dùng lao động thì 22% là của chế độ hưu trí, trong đấy phần của người lao động là 8% và 14% là phần của người tiêu dùng lao động.

Mục đích của bảo hiểm hưu trí qua tên gọi chắc ai cũng đã biết. Nhưng cũng cần hiểu rõ hơn bí quyết vận hành của nó. Hệ thống bảo hiểm hưu trí mà Việt Nam đang áp dụng là xác định trước quyền lợi (Defined Benefit) theo cơ chế dùng tiền của người đang đi làm trả cho người về hưu (Pay as You Go). Do đấy, việc giữ cho quỹ cân bằng là rất quan trọng.

Cho nên, nói rút BHXH một lần thực ra là rút khoản dự phòng của bảo hiểm hưu trí. Mà trường hợp như vậy sẽ rất nguy hiểm cho sự duy trì và hoạt động của quỹ. Quỹ bảo hiểm hưu trí, như bất kỳ quỹ bảo hiểm nào khác, cũng dựa trên quy luật số lớn. Quỹ hưu trí được tính toán để cân bằng trong một thời gian dài, và đối mang mỗi người lao động, đấy là một kế hoạch dài hạn.

Giờ đây trường hợp kế hoạch bị phá vỡ, sẽ là chấp nhận được trường hợp đấy là những trường hợp riêng lẻ như trong quy định của Luật BHXH trong trường hợp mắc bệnh hiểm nghèo hay đi định cư nước bên cạnh, và đây là những trường hợp hy hữu, bất khả kháng.

Nhưng trường hợp việc rút BHXH một lần diễn ra trên diện rộng, thì rất nguy hiểm mang quỹ hưu trí. Một bí quyết đơn giản, giả sử mức lương của mọi người lao động như nhau, một người về hưu nhận 70%, một người lao động đóng 22% (trong đấy chủ tiêu dùng lao động đóng 14% nhưng được hạch toán chi phí nên có thể coi đây cũng là của người lao động) thì cần khoảng 3 người đóng.

Ấy là đứng ở góc độ quỹ hưu trí, của nhà nước và xã hội. Đứng ở góc độ người lao động thì việc rút BHXH một lần cũng là một điều bất đắc dĩ vì quyền lợi của người lao động thực ra bị giảm.

Thứ nhất, giá trị tích lũy theo thời gian chưa nhiều cho nên giá trị ròng trên lý thuyết của khoản đã đóng góp của người lao động là thấp. Và cơ chế hoạt động của quỹ hưu trí là cân bằng nên trong mô hình tính toán, tỷ lệ bỏ giữa chừng nên là một con số rất thấp, trường hợp ko nói là zero.

Thứ hai, việc rút BHXH một lần mà đang trong độ tuổi lao động, còn khả năng lao động thì sẽ ảnh hưởng tới số năm tích lũy trường hợp đi làm lại. Vì trường hợp gián đoạn một thời gian, thì cần nên kéo dài thời gian làm việc sau này hoặc quyền lợi hưu trí sẽ bị giảm đi.

Thứ ba, việc ko có bảo hiểm hưu trí sẽ là một bấp bênh tài chính rất lớn lúc người lao động tới tuổi về hưu. Lúc đấy, họ ko chỉ là gánh nặng cho gia đình, mà còn là gánh nặng của xã hội.

Bảo hiểm thất nghiệp và việc làm

Tình trạng rút BHXH một lần thời gian qua nổi lên là điều mà cả người lao động và quỹ BHXH đều ko muốn chút nào, vì “thiệt anh thiệt ả thiệt cả đôi bên”. Do đấy, cần nhìn nhận vấn đề một bí quyết thấu đáo và gốc rễ hơn để quyền lợi của người lao động được đảm bảo, mà quỹ BHXH, ở đây là quỹ hưu trí, được an toàn, bền vững.

Muốn vậy thì trước hết cần xem xét lại chế độ bảo hiểm thất nghiệp, về điều kiện được hưởng, thời gian được hưởng và quyền lợi được hưởng. Sở hữu người lao động, thất nghiệp là một cái gì đấy rất kinh khủng, vì vậy mà ở nhiều nước, thất nghiệp gắn liền mang tự tử, hay nhiều tệ nạn xã hội. Bảo hiểm thất nghiệp cần tính toán lại để thực chất là tấm đệm cho người lao động lúc ko may bị ngã, có thể tự đứng dậy được và đi tiếp.

Vấn đề thứ hai và cốt lõi hơn là việc làm. Buộc phải tạo được càng nhiều việc làm càng tốt. Muốn vậy nên khuyến khích công ty tăng trưởng, kinh tế tăng trưởng, thì nhu cầu tuyển dụng sẽ tăng. Bên cạnh đấy, cũng cần nhiều chương trình hỗ trợ tìm kiếm việc làm, hỗ trợ người lao động tăng kỹ năng, chuyển đổi ngành nghề. Nhiều quốc gia tăng trưởng đều rất chú trọng tới vấn đề này. Lúc dịch Covid-19 xảy ra, nhiều lĩnh vực kinh tế bị thiệt hại nặng, nhu cầu chuyển đổi nghề nghiệp tăng đáng đề cập và vai trò của cơ quan quản lý hỗ trợ lao động của chính phủ là rất tích cực và hiệu quả.

Tóm lại, chuyện rút BHXH một lần là chuyện bất khả kháng mà ko ai muốn hết. Để giảm thiểu trường hợp này xảy ra thì nhu yếu kế lại chính sách bảo hiểm thất nghiệp, tăng trưởng thị trường việc làm. Không tính ra cũng cần tăng hệ thống an sinh xã hội.

Bởi vì BHXH là một cấu phần của an sinh xã hội. Ví như hệ thống an sinh xã hội tốt, nhiều hình thức hỗ trợ xã hội tốt thì cũng có thể giúp người lao động vượt qua khó khăn, ko nên dùng tới lựa chọn rút BHXH một lần. Ví dụ như ở một số nước châu Âu, bên cạnh chế độ bảo hiểm thất nghiệp, trường hợp hết thời gian mà người lao động vẫn ko tìm được việc làm, thì hệ thống an sinh xã hội sẽ trợ cấp một nguồn thu nhập để đảm bảo cho những người này mức sống tối thiểu.

TS. Võ Đình Trí